- På dette vesle området kan ein sjå og ta på fleire lag, bokstaveleg tala, med historie! Her finst 440 millionar år gamle fossil, 250 millionar år gamle spor etter vulkanar, og spor frå istida for 10 000 år sidan!
På eit lite område midt i eit bustadfelt i Bærum står Hans Arne Nakrem, professor i paleontologi ved NHM, saman med Jon A. Markussen, seniorrådgjevar i miljøvernavdelinga hjå Fylkesmannen i Oslo og Akershus, og Frank Myrvoll, nabo og styreleiar i Vallerskogen tomtesameige.
- Det er gjerne dyr og planter som er "kjendisane" når det gjeld freding, fortel Hans Arne Nakrem. - Folk er klare over at fjellreven og orkideen er freda i Noreg. Det som er meir ukjend, er at steinar og fjell òg kan vere freda. Til dømes finst det fleire svabergområde der det ikkje er lov å tenne bål, fordi fjellet kan sprekke opp.
Vallerkroken naturminne ligg i Bærum kommune, og vart verna saman med utvalde stader i Oslofeltet i 1988.
- Oslofeltet er eit av dei mest interessante områda i verda for geologi, seier Jon A. Markussen. - Bergartane her er frå fleire forskjellige tidsperiodar, og dei ligg i eit relativt lite område som er lett tilgjengeleg for folk.
Trefelling og fjellblåsing
- Desse områda har vore verna sidan 80-talet. Men vern i seg sjølv er ikkje nok, seier Markussen. - For at dei geologiske rikdommane skal verte synlege for folk, må det ryddast og reinskast.
I dag skjuler tre og buskar mykje av berget. Skuggen desse lager gjer at det vert fuktig på bakken, og dermed veks det meir mose og lav som delvis skjuler bergartar og fossil.
- Det er synd å sjå at det gror over, for dette er fantastiske formasjonar, seier Frank Myrvoll, som bur i nærleiken av Vallerkroken. - Eg pleier å ta med barnebarna hit, og eg veit at mange barnehagar og skular brukar dette området. Ungane gjer store auge når dei ser kva fjellet kan fortelje. Det vert spanande å sjå korleis det vert når ein får reinska opp – dette er jo eit museum i seg sjølv!
Olav Christian Ljøner Hagen frå Bærum kommune er innleigd av Fylkesmannen for å felle tre og buskar rundt formasjonane. Sjølve fjellet vert blåse reint med tørris av firmaet Blast-it AS.
Skal skjøttast betre
- No har Fylkesmannen sett av ein del pengar til skjøtsel av dei verna geologiske områda i Osloområdet, så no tek me tak. Framover skal desse områda halde ein standard som gjer at dei geologiske formasjonane kan visast fram. I løpet av dei to siste åra har me allereie rydda ein del av områda som er freda på grunn av geologi, og me håper å kunne gjere meir av denne typen arbeid neste år, seier Jon A. Markussen.
Fjellets historie: For 440 millionar år sidan..
- I den geologiske perioden silur, for om lag 440 millionar år sidan, var dette eit tropisk havsokkelområde, seier Hans Arne Nakrem. Professoren hadde ei viktig rolle i kartlegginga som skjedde før Oslofeltet vart freda, og i dag er han med som fagekspert.
- I silur låg dette området 15-20 grader sør for ekvator, fortel professoren. - Her var det klart, varmt vatn og eit fantastisk dyreliv. Havet var mellom 10 og 100 meter djupt. Kalkhaldige dyr sat fast på havbotnen: korallar, sjøsvampar og sjøliljer, eit planteliknande dyr med rot og stilk. Fjellet her er ein bioherm, eit slags forstadium til rev, som me i dag finn i slike tropiske område. Då desse kalkhaldige dyra døydde, sank dei ned til havbotnen. Den faste grunnen som då vart danna let andre organismar vekse oppover mot havoverflata. Dyra overlevde ikkje i luft, så då dei nådde overflata, breidde dei seg utover og danna dermed biohermen, det fjellet me kan sjå i dag.
Så gjekk det 200 millionar år..
- For 300 til 250 millionar år sidan sprakk jordskorpene i dette området opp, og smeltemasse strømte ut gradvis, omtrent som elver. Det kan ein sjå som gangar av hardare bergartar mellom dei porøse, kalkhaldige bergartane. Desse gangane består no av størkna smeltemasse. Denne typen vulkanske sprekker kan danne rombeporfyr og basalt, sjølv om me ikkje ser desse bergartane på denne staden. Ofte kan ein sjå at kalkfjellet ved sida av slike gangar er «grilla» av den varme smeltemassen. Det er på denne måten kalkstein vert omdanna til marmor.
For 10 000 år sidan: slutten på istida
- Den nyaste istida slutta for om lag 10 000 år sidan. Då var det 2000 meter tjukke isbrear over bakken her. Under isbreen rann det iskaldt smeltevatn. Vatnet løyste opp kalken i fjellet, og i dag kan me framleis sjå spylerenner i fjellet her, seier Hans Arne Nakrem.
